Uit de Geschiedenis van Roden: de “Schrik van Roden”, Jacob L.

Door: Tjerk Karsijns.

Een journalist van het dagblad Trouw, Maarten van Gestel, heeft een podcast gemaakt over de “schrik van Roden”, Jacob L. Zijn er dan nieuwe feiten omtrent Jacob? Nee, er is niets nieuws onder de zon.

Voor de Rodenaren, van wie de meesten logischerwijs nog nooit van Jacob L. hebben gehoord, even een klein stukje geschiedenis: In verband met een aflopend 5-jarig dienstverband kwam een in 1919 in Indië geboren jongetje, samen met het gezin, met de Johan de Witt vanuit Tandjong Priok terug naar Nederland. Daarna vestigden ouders en kinderen zich in Roden. Het laatste was niet geregisseerd, maar had alles te maken met een plotseling sterfgeval in ons dorp. Zuiver toeval dus.

De familie L. was vermogend. De nalatenschap van de grootvader van Jacobs vader werd begin 1900 door Notaris De R. in Winsum verdeeld tussen zijn kinderen. Een van hen ontving de som van meer dan 60.000 gulden, de ouderlijke boerderij “Westerholm” en meer dan 50 hectare grond op verschillende plaatsen. De meeste kinderen waren landbouwers, een van hen leraar (met een interessant verhaal!) en een dochter, de eega van een schoolmeester.

Laten we de persoonlijke rancune en de scherprechterij even voor wat het is en ons focussen op de mens achter de “schrik”: Het jongetje had een gebrek, waaronder hij erg leed. Hij werd gepest. Het bezorgde hem een minderwaardigheidscomplex (diverse getuigenissen op band). Wat deed een en ander met de ontwikkeling van de jongeling?

Hoe werd hij, gezien zijn handicap, begeleid in het gezin? Klaagde hij over het gedrag van andere kinderen? Ontwikkelde hij een vorm van haat jegens de maatschappij? Viel van zijn dominante en harde vader wellicht weinig te verwachten ten aanzien van zijn gevoelens?

Werd het uitbreken van de oorlog wellicht dé uitlaatklep voor een gecompliceerd karakter? Natuurlijk had de Duitsgezinde vader een verderfelijke invloed op zijn zoon. Op twee zonen zelfs. Maar wel meer vaders die zich misdroegen in die tijd hadden kinderen die niet de verkeerde kant kozen.

Jacob was in meerdere gevallen medeverantwoordelijk voor de duistere zaken van de Bloedploeg in Norg. Dat waren zijn kompanen ook. En nog veel erger! Die beslisten zelfs over leven en dood (getuigenissen op band). Had Jacob een moord dan wel moorden op zijn geweten? Dat is nimmer bewezen. Kon hij trouwens wel een geweer hanteren gezien zijn handicap? En wat is de waarde van het woord van één getuige?

Tijdens huiszoekingen bij mensen bij wie hij als kind over de vloer kwam, toonde Jacob zich verlegen en onzeker (getuigenissen op band). Wanneer hij met zijn kompanen op het gemeentehuis verscheen, deed niet Jacob het woord. Hij straalde geen enkele autoriteit uit. De schaduw van Pa, daaraan moest hij zijn kracht ontlenen (getuigenissen op band).

Rond Jacob zijn mythen ontstaan. En die verdringen doorgaans de feiten, waarin weinigen zijn geïnteresseerd. Jacob kreeg het etiket “schrik van Roden” opgeplakt. In Roden bedacht en buitenproportioneel opgeklopt. Sensatie, dat is wat mensen willen.

Mij is geleerd ten aanzien van een onderzoek: Laat je breed informeren, vertoon een gezond wantrouwen, verifieer en verifieer. Neem dus niet voetstoots aan wat een eenling je vertelt, schift persoonlijke rancune/motieven en indianenverhalen van de feiten en je komt tot een doorwrocht verhaal.

Over de geëiste levenslange gevangenisstraf van Jacob: In de huidige tijd zou een batterij psychologen zich over hem hebben gebogen. Er zou waarschijnlijk een interessante diagnose uit zijn voortgekomen en het is de vraag hoe een rechtbank in deze tijd uiteindelijk over Jacob had beslist.

Zoals ook zijn mededaders hun straffen nooit volledig uitzaten, had natuurlijk ook Jacob niet de geëiste periode uitgezeten. En hebben niet alle veroordeelden na hun detentie gewoon weer meegedraaid in ons dorp? Hadden daarentegen Jacob en zijn kompanen straf verdiend? Natuurlijk, daarover geen enkele discussie.

Blijft dat de podcast over Jacob L. niet heeft bijgedragen tot een nader inzicht. Mijn “gesprekken op band”, waarin Rodenaren negen uur lang over de oorlog spreken, (“goeden en niet-goeden”) geven een duidelijk en genuanceerd beeld rond hetgeen in Roden is gebeurd. Ook ten aanzien van Jacob en zijn familie. De naam “schrik van Roden” kan dus naar het land der fabelen.